Χρήση ουσιών και οικογένεια
Ο άνθρωπος ένιωθε και νιώθει την ανάγκη να επέμβει και να τροποποιήσει την ψυχική του διάθεση, τις σχέσεις με το περιβάλλον, οικογενειακό και κοινωνικό με στόχο να απαλλαγεί από την δυσφορία και το άγχος που βιώνει μέσα στην πραγματικότητα του.
Η χρήση ουσιών ξεκινά συνήθως στην εφηβεία, η οποία χαρακτηρίζεται από την δίψα των εφήβων για νέες εμπειρίες. Στις περισσότερες περιπτώσεις η δοκιμή κάποιου ναρκωτικού δεν επαναλαμβάνεται. Είναι όμως γεγονός ότι η δοκιμή πολλαπλασιάζει τις πιθανότητες της χρήσης και αυτή με την σειρά της την πορεία προς την εξάρτηση.
Η εξάρτηση από τις ουσίες είναι ένα πολυπαραγοντικό φαινόμενο. Κοινωνικοί, ψυχολογικοί, οικονομικοί, βιολογικοί παράγοντες ενώ ο βαθμός συμμετοχής κάθε παράγοντα μπορεί να διαφέρει από άτομο σε άτομο ανάλογα με το στάδιο της χρήσης. Οι παράγοντες κινδύνου είναι πολιτισμικοί και κοινωνικοί, όπως οι νόμοι και τα κοινωνικά κριτήρια που προάγουν την χρήση, η διαθεσιμότητα της ουσίας και οι ασυνήθιστα δυσχερείς οικονομικές συνθήκες. Διαπροσωπικοί παράγοντες, όπως η χρήση από τους γονείς, η ευνοϊκή στάση ως προς την χρήση από την άμεση οικογένεια, οι ενδοοικογενειακές συγκρούσεις, η απόρριψη από τους φίλους, η σχέση με τους φίλους που είναι χρήστες, η αποτυχία στο σχολείο και στις ανώτερες εκπαιδευτικές βαθμίδες, οι κακές σχέσεις στο σχολείο, η ευνοϊκή στάση ως προς την χρήση. Η πρόληψη, ως ψυχική ενδυνάμωση, ενημέρωση σχετικά το θέμα και ως επικοινωνία στη σχέση γονέων και παιδιών παίζει καταλυτικό ρόλο στην δημιουργία μια ασφαλούς αυτοεικόνας του έφηβου.
Η οικογένεια φαίνεται να αποτελεί το σημαντικότερο σύστημα μέσα στο οποίο αναπτύσσονται τα παιδιά, διαμορφώνουν την προσωπικότητα τους και υιοθετούν μορφές συμπεριφοράς. Είναι ένα δυναμικό και όχι στατικό σύστημα και για αυτό επηρεάζεται από τις κοινωνικές, οικονομικές και πολιτισμικές συνθήκες. Ακόμη επηρεάζεται και από τις μεταβολές των μελών της. Οι σωματικές και οι ψυχολογικές μεταβολές κατά την εφηβεία αναστατώνουν συχνά όχι μόνο τον έφηβο αλλά και ολόκληρη την οικογένεια, η οποία καλείται να προσαρμοστεί στις νέες συνθήκες.
Η έναρξη του κύκλου της εξάρτησης εμφανίζεται συνήθως στην περίοδο της εφηβείας, όταν φτάνει η ώρα για τον έφηβο να απομακρυνθεί από το σπίτι του. Αυτό το αναπτυξιακό στάδιο προαναγγέλλει δύσκολες στιγμές για τις περισσότερες οικογένειες και αυτό απαιτεί ως θεμέλιο την επαναδιαπραγμάτευση της σχέσης των γονέων. Στη περίπτωση της χρήσης φαίνεται ότι οι γονείς αδυνατούν να χαρίσουν ο ένας στον άλλον την ευτυχία και η οικογένεια αντιδρά με πανικό. Έτσι σταθεροποιούνται ή «κολλάνε» σε αυτό το στάδιο με τέτοιο τρόπο που το άτομο σε χρήση παραμένει εμπλεγμένο με αυτούς σε χρόνια βάση. Ακόμη και αν μένει κοντά στο πατρικό του σπίτι, η δυσκολία του να χωριστεί και να γίνει αυτόνομο μπορεί να πάρει τις εξής μορφές: μπορεί να δυσκολευτεί να αναπτύξει σταθερές σχέσεις με το άλλο φύλο ή να μείνει σταθερό σε μια δουλειά, στο σχολείο ή σε μια άλλη απαραίτητη για την ηλικία δραστηριότητα ή μπορεί να ξαναρχίσει την χρήση.
Κατά την θεραπεία έμφαση δίνεται στην δραστική συμμετοχή της οικογένειας στην αρχή της θεραπείας, ακόμη και αν το άτομο δεν μένει μαζί τους. Η οικογένεια δεν μπόρεσε να διαχωριστεί σε αυτό το στάδιο, στο οποίο το άτομο σε χρήση από την μια κινείται προς τα έξω και από την άλλη ξαναμπαίνει μέσα ή παραμένει πολύ συνδεδεμένο με την οικογένεια του. Στόχος της θεραπείας είναι να βγει η οικογένεια από αυτόν τον τρόπο επικοινωνίας και αλληλεπίδρασης. Να αποκτήσει πιο αυτόνομα χαρακτηριστικά και να δημιουργήσει πιο ισότιμες σχέσεις, βιώνοντας μια ζωή με ουσία και προσωπικό νόημα ύπαρξης..
Φανή Τζίκα
Ψυχολόγος
