«Τον φωνάζαμε «φυτό», έτσι για να γελάσουμε…», περιγράφει ένα μαθητής της Πέμπτης τάξης του Δημοτικού σχολείου για ένα συμμαθητή του. Κάπως έτσι ξεκινούν τα γεγονότα του σχολικού εκφοβισμού, αυτής της συστηματικής κατάχρησης εξουσίας που γίνεται συχνά τρόπος επικοινωνίας ανάμεσα στα παιδιά. Η βία γίνεται το μέσο που χρησιμοποιεί ένας μαθητής για να αποδείξει την ισχύ του. Φαίνεται να έχει ανάγκη από υπεροχή και κοινωνική αποδοχή. Ίσως το παιδί που ασκεί βία σε άλλα παιδιά να είναι το ίδιο θύμα βίας, πιθανώς ενδοοικογενειακής. Αυτός ο μαθητής είναι «ο νταής» της τάξης σύμφωνα με τους συμμαθητές του.
Από την άλλη το παιδί που γίνεται θύμα του εκφοβισμού φαίνεται πως διαφέρει από τα άλλα στην εμφάνιση, στα εξωτερικά χαρακτηριστικά, στη θρησκεία και στην καταγωγή. Ίσως έχει κάποια μαθησιακή δυσκολία, ασθένεια, αναπηρία ή έχει ιδιαίτερες σχολικές επιδόσεις (υψηλές ή χαμηλές), που το διαφοροποιούν από τους άλλους όσον αφορά αυτά τα χαρακτηριστικά. Αφού στο σχολείο θυματοποιείται αρνείται να ξεκινήσει το πρωί για εκεί ή όταν φτάνει αποφεύγει να βγει στο διάλλειμα. Πολλές φορές μπορεί να εμφανίσει πτώση της σχολικής επίδοσης. Το παιδί που υφίσταται τον σχολικό εκφοβισμό είναι απομονωμένο, μοναχικό και μελαγχολικό, αποφεύγοντας τα βλέμματα των άλλων.
Στο φαινόμενο του σχολικού εκφοβισμού συμμετέχουν με την στάση τους και τα άλλα παιδιά, οι παρατηρητές, οι οποίοι δεν είναι θύτες και θύματα εκφοβισμού, αλλά γνωρίζουν τι είναι ο εκφοβισμός.
Οι μαθητές χρειάζεται να σταματήσουν την βία όπως με το να απευθυνθούν σε έναν ενήλικα, είτε είναι οι παρατηρητές και μπορούν να βοηθήσουν να μπει ένα τέλος στον εκφοβισμό, είτε είναι μέρος του εκφοβισμού (θύτες-θύματα).
Η βία στο σχολικό πλαίσιο εκφράζεται με λεκτικό τρόπο (με βρισιές, χλευασμούς και απειλές) ή είναι σωματική/φυσική (σπρωξιές, κλωτσιές, φτύσιμο, τράβηγμα μαλλιών) και πολλές φορές είναι συναισθηματική (με την διάδοση μειωτικών φημών ή την απόρριψη από τις παρέες).
Ο σχολικός εκφοβισμός (bullying) είναι η επιθετική συμπεριφορά που χαρακτηρίζεται από διάρκεια στο χρόνο και προέρχεται από έναν μαθητή ή ομάδα μαθητών προς έναν άλλο, ο οποίος δυσκολεύεται να υπερασπίσει τον εαυτό του.
Η πρόληψη σχετίζεται με την εξάσκηση των παιδιών σε κοινωνικές δεξιότητες όπως ο σεβασμός στην διαφορετικότητα και η ικανότητα να μπαίνει κανείς στη θέση του άλλου για καταλάβει πως αισθάνεται. Η ενημέρωση για το φαινόμενο του σχολικού εκφοβισμού, η διασύνδεση του σχολείου με την οικογένεια και η αποφυγή της ενδοοικογενειακής βίας βοηθούν στο να γίνουν τα παιδιά συνεργατικά και αλληλέγγυα προς τους συμμαθητές τους.
Φανή Τζίκα
Ψυχολόγος
